Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân và dấu hiệu cần lưu ý

Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh là một vấn đề sức khỏe phổ biến, ảnh hưởng đến sự phát triển và chất lượng cuộc sống của trẻ. Cùng DiLi Supplement  hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu và áp dụng các biện pháp điều trị, phòng ngừa là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe cho trẻ.

Nguyên nhân rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh

Rối loạn tiêu hoá ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến mà nhiều bậc cha mẹ phải đối mặt. Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, cả bên trong lẫn bên ngoài cơ thể trẻ. Để hiểu rõ hơn, chúng ta cần xem xét các yếu tố chính gây ra tình trạng này.

Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện

Trẻ sơ sinh có hệ tiêu hóa non nớt, chưa phát triển đầy đủ để xử lý các loại thức ăn phức tạp. Ở những tháng đầu đời, dạ dày của trẻ còn nhỏ, khả năng tiết enzyme tiêu hóa còn hạn chế. Điều này là nguyên nhân rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh khi tiếp xúc với các loại sữa công thức không phù hợp hoặc thực phẩm không thích hợp.

Thay đổi chế độ ăn uống đột ngột

Việc chuyển đổi từ sữa mẹ sang sữa công thức hoặc thay đổi loại sữa công thức có thể gây rối loạn tiêu hoá trẻ sơ sinh. Hệ tiêu hóa của trẻ cần thời gian để thích nghi với những thay đổi này, và nếu quá trình thay đổi diễn ra đột ngột, trẻ dễ bị đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón.

Nhiễm khuẩn đường ruột

Trẻ sơ sinh bị rối loạn tiêu hóa đôi khi bắt nguồn từ nhiễm khuẩn đường ruột do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng. Những tác nhân gây bệnh này có thể xâm nhập vào cơ thể trẻ qua môi trường không sạch sẽ, thức ăn hoặc nước uống không đảm bảo vệ sinh.

Dị ứng thực phẩm

Một số trẻ có thể bị dị ứng hoặc không dung nạp lactose trong sữa. Đây là nguyên nhân thường gặp gây rối loạn tiêu hoá ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là khi trẻ có phản ứng mạnh với protein từ sữa bò.

Thuốc kháng sinh

Nếu trẻ được điều trị bằng kháng sinh, hệ vi sinh đường ruột có thể bị mất cân bằng, dẫn đến tình trạng rối loạn tiêu hoá trẻ sơ sinh. Kháng sinh không chỉ tiêu diệt vi khuẩn có hại mà còn ảnh hưởng đến vi khuẩn có lợi trong ruột.

Dấu hiệu rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh

Phát hiện kịp thời các dấu hiệu rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh không chỉ giúp cha mẹ xử lý vấn đề một cách hiệu quả mà còn giảm nguy cơ dẫn đến biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là các biểu hiện phổ biến cùng những giải thích chi tiết để cha mẹ hiểu rõ hơn.

Tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài

• Tiêu chảy:  Khi trẻ sơ sinh bị rối loạn tiêu hóa, bạn sẽ nhận thấy tần suất đi ngoài tăng lên đáng kể, phân loãng và có thể chứa chất nhầy hoặc bọt. Tiêu chảy thường xảy ra khi hệ tiêu hóa của trẻ không dung nạp được thức ăn hoặc nhiễm vi khuẩn, virus. Nếu kéo dài, trẻ có nguy cơ mất nước nghiêm trọng, khiến cơ thể yếu ớt, da khô, mắt trũng và môi nứt nẻ.
• Táo bón: Ngược lại, một số trẻ bị rối loạn tiêu hóa sẽ đi ngoài ít hơn (thường dưới 2 lần mỗi tuần), phân khô, cứng hoặc có hình dạng viên nhỏ. Táo bón thường đi kèm với cảm giác đau bụng, khó chịu. Trẻ có thể quấy khóc khi rặn và đỏ mặt vì đau. Táo bón kéo dài có thể gây tổn thương niêm mạc hậu môn, dẫn đến đi ngoài ra máu.

Đau bụng và quấy khóc không rõ nguyên nhân

Trẻ sơ sinh chưa thể diễn đạt cảm giác đau, nhưng cha mẹ có thể nhận biết thông qua hành vi của trẻ:

• Trẻ thường xuyên khóc lớn không dỗ được, nhất là sau bữa ăn.
• Có xu hướng co chân lên bụng hoặc uốn cong người, biểu hiện này cho thấy trẻ cố gắng giảm cảm giác đau bụng.
• Các cơn đau có thể xảy ra liên tục hoặc ngắt quãng, kèm theo đầy hơi, bụng căng cứng khi sờ vào.

Nguyên nhân đau bụng thường liên quan đến việc tích tụ khí trong ruột hoặc rối loạn co bóp của cơ quan tiêu hóa.

Nôn trớ thường xuyên

Nôn trớ là hiện tượng phổ biến ở trẻ sơ sinh do hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, đặc biệt là cơ thắt thực quản còn yếu. Tuy nhiên, nếu trẻ nôn trớ liên tục và lượng nôn nhiều, đây có thể là dấu hiệu rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng hơn:

• Nôn ngay sau khi bú, đôi khi kèm theo thức ăn chưa tiêu hóa.
• Trong trường hợp nặng, trẻ có thể nôn ra dịch màu vàng hoặc xanh (dịch mật), đây là dấu hiệu của tắc nghẽn đường tiêu hóa.

Nôn trớ thường gây ra cảm giác mệt mỏi, bỏ bú và dẫn đến suy dinh dưỡng nếu không được xử lý kịp thời.

Sụt cân dù bú đủ

Rối loạn tiêu hóa ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thu chất dinh dưỡng của trẻ. Khi trẻ không hấp thụ đủ lượng protein, vitamin và khoáng chất cần thiết, cha mẹ có thể nhận thấy:

• Trẻ bị chậm tăng cân so với các mốc phát triển thông thường.
• Ở giai đoạn nặng hơn, trẻ có thể sụt cân dù vẫn bú đủ cữ.
• Kèm theo đó là tình trạng da nhợt nhạt, thiếu sức sống, chậm phát triển thể chất và tinh thần.

Phân bất thường về màu sắc và kết cấu

Phân của trẻ sơ sinh là một chỉ số quan trọng để đánh giá sức khỏe hệ tiêu hóa:

• Phân lỏng, có nước và mùi tanh: Đây là dấu hiệu tiêu chảy do nhiễm trùng hoặc bất dung nạp thức ăn.
• Phân có máu hoặc dịch nhầy: Trường hợp này cho thấy ruột non hoặc ruột già của trẻ có thể bị tổn thương, viêm loét hoặc nhiễm trùng.
• Phân màu xanh rêu hoặc đen: Có thể là dấu hiệu trẻ tiêu hóa kém hoặc cơ thể đang phản ứng với một loại thức ăn mới.

Trẻ bỏ bú hoặc bú kém

Khi bị rối loạn tiêu hóa, trẻ thường cảm thấy khó chịu, đau bụng, hoặc đầy hơi, dẫn đến việc trẻ bú ít hơn hoặc hoàn toàn từ chối bú. Đây là một biểu hiện nguy hiểm, vì nếu trẻ bỏ bú lâu ngày, cơ thể sẽ không đủ năng lượng và dưỡng chất để phát triển.

Cách chữa rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh

Cách chữa rối loạn tiêu hoá ở trẻ sơ sinh đòi hỏi sự cẩn trọng và tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể. Dưới đây là một số phương pháp hữu hiệu để chữa trị tình trạng này:

• Điều chỉnh chế độ ăn cho mẹ và bé: Nếu trẻ bú mẹ, mẹ cần duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tránh thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, đậu phộng. Với trẻ dùng sữa công thức, hãy chọn loại sữa phù hợp, dễ tiêu hóa, ít gây dị ứng, hoặc các loại sữa không chứa lactose nếu trẻ không dung nạp được lactose.
• Sử dụng men vi sinh theo độ tuổi: Men vi sinh có thể giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, cải thiện các triệu chứng rối loạn tiêu hoá trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng nếu trẻ còn quá nhỏ.
• Bổ sung đủ nước và điện giải: Đối với trẻ bị tiêu chảy, việc bù nước và điện giải là vô cùng quan trọng để tránh mất nước. Có thể sử dụng dung dịch Oresol theo chỉ định của bác sĩ.
• Massage bụng: Massage nhẹ nhàng vùng bụng theo chiều kim đồng hồ có thể kích thích nhu động ruột, giúp trẻ giảm đầy hơi và tiêu hóa tốt hơn.
• Điều trị y tế: Nếu trẻ có các dấu hiệu nghiêm trọng như sốt cao, tiêu chảy kèm máu, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ chẩn đoán và điều trị.

Phòng ngừa rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh

Phòng ngừa rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa của trẻ. Một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm:

• Nuôi con bằng sữa mẹ: Sữa mẹ chứa nhiều dưỡng chất và kháng thể giúp hệ tiêu hóa của trẻ phát triển khỏe mạnh và chống lại các bệnh nhiễm trùng.
• Giữ vệ sinh: Vệ sinh bình sữa, núm vú, và dụng cụ ăn uống của trẻ đúng cách. Đồng thời, mẹ cần rửa tay sạch trước khi chăm sóc trẻ để tránh lây nhiễm vi khuẩn.
• Tập cho trẻ ăn dặm đúng cách: Thời điểm và cách thức cho trẻ ăn dặm phải phù hợp với lứa tuổi. Bắt đầu bằng những loại thực phẩm dễ tiêu hóa, từng bước giới thiệu thực phẩm mới để trẻ dễ dàng thích nghi.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đưa trẻ đi khám định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề về tiêu hóa và có biện pháp xử lý kịp thời.

Kết luận

Rối loạn tiêu hoá trẻ sơ sinh là vấn đề không thể xem nhẹ vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Bằng cách hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm dấu hiệu rối loạn tiêu hoá ở trẻ sơ sinh và áp dụng các phương pháp điều trị cũng như phòng ngừa phù hợp, cha mẹ có thể giúp trẻ vượt qua tình trạng này một cách an toàn và hiệu quả. Sự quan tâm đúng mức từ gia đình chính là chìa khóa để trẻ có một hệ tiêu hóa khỏe mạnh.